Khảo sát địa hình là bước nền tảng không thể thiếu trong quá trình đầu tư xây dựng công trình thủy lợi như hồ chứa, đập, kênh mương, trạm bơm, cống điều tiết… Để đảm bảo độ chính xác, an toàn và hiệu quả sử dụng lâu dài, các đơn vị thi công và tư vấn thiết kế cần tuân thủ tiêu chuẩn khảo sát địa hình công trình thủy lợi mới nhất do Bộ Nông nghiệp và công cụ hỗ trợ cho công tác như máy GNSS RTK. GeoTech sẽ hướng dẫn bạn về tiêu chuẩn khảo sát địa hình công trình thủy lợi.
Các tiêu chuẩn khảo sát địa hình công trình thủy lợi hiện hành
Hiện nay, các tiêu chuẩn kỹ thuật được áp dụng trong khảo sát địa hình thủy lợi bao gồm:
- TCVN 8478:2018 – Tiêu chuẩn kỹ thuật khảo sát địa hình phục vụ quy hoạch xây dựng chi tiết, trong đó có hạng mục thủy lợi.
- TCVN 8419:2010 – Quy trình khảo sát phục vụ thiết kế đập đất – đập đá.
- TCVN 9151:2012 – Quy định khảo sát xây dựng công trình thủy lợi.
- QCVN 04-05:2012/BNNPTNT – Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về thiết kế công trình thủy lợi – đập dâng.
- TCVN 8420:2010 – Quy trình lập bản đồ địa hình tỷ lệ lớn phục vụ thiết kế thủy lợi.
Các tiêu chuẩn này hướng đến việc ứng dụng thiết bị đo đạc hiện đại như máy GNSS RTK, máy toàn đạc điện tử, flycam khảo sát, và phần mềm xử lý dữ liệu số nhằm nâng cao độ chính xác và rút ngắn thời gian khảo sát.
Trong lĩnh vực thủy lợi, việc khảo sát địa hình đóng vai trò then chốt, quyết định đến thiết kế, hiệu quả vận hành và an toàn công trình. Theo các tiêu chuẩn hiện hành như TCVN 9151:2012 và QCVN 04-05:2012/BNNPTNT, việc đo đạc phải đảm bảo độ chính xác cao, đặc biệt là khi xác định cao trình đập, độ dốc kênh, lòng hồ, vùng ngập. Máy GNSS RTK Satlab Freyja là lựa chọn tối ưu cho các dự án này nhờ khả năng thu tín hiệu nhanh, ổn định ở cả khu vực đồi núi và lòng suối.
Vai trò của khảo sát địa hình trong công trình thủy lợi
Các công trình thủy lợi như đập, hồ chứa, trạm bơm, kênh mương tưới tiêu… thường có quy mô lớn và chịu tác động trực tiếp từ yếu tố tự nhiên như địa hình, thủy văn, dòng chảy, mực nước ngầm. Chính vì vậy, việc khảo sát địa hình chính xác ngay từ đầu là điều kiện tiên quyết để đảm bảo công trình được thiết kế và thi công hiệu quả, an toàn, bền vững và tiết kiệm chi phí đầu tư.
Cụ thể, khảo sát địa hình đúng chuẩn giúp:
Xác định địa hình, độ dốc, lòng suối và cao trình phù hợp
Mỗi công trình thủy lợi đều yêu cầu bố trí tại vị trí có cao độ, độ dốc và điều kiện địa hình phù hợp. Việc khảo sát địa hình giúp đánh giá chính xác đặc điểm lòng suối, thung lũng, triền đồi… từ đó lựa chọn phương án xây dựng đập, hồ chứa hay cống điều tiết đúng vị trí, tránh hiện tượng xói lở, tràn bờ, phá vỡ kết cấu tự nhiên.
Ví dụ: khi xây dựng hồ chứa nước, cần xác định đúng cao trình mực nước dâng bình thường, cao trình đập tràn, bờ vai hồ chứa… để đảm bảo an toàn cho vùng hạ lưu và hiệu quả tích nước.
Lập mặt cắt dọc, cắt ngang chính xác cho tuyến kênh mương, ống dẫn nước
Mặt cắt dọc và ngang là cơ sở để thiết kế hình học tuyến kênh, đảm bảo lưu lượng nước chảy ổn định, không gây tắc nghẽn hay xói mòn đáy – bờ. Việc khảo sát địa hình giúp xác định cao độ tuyến dẫn nước, độ sâu kênh, chiều rộng đáy và mái kênh hợp lý. Đồng thời giúp bố trí các công trình trên tuyến như cầu máng, cống qua đường, trạm bơm phụ… đúng vị trí kỹ thuật.
Đối với các tuyến ống dẫn hoặc kênh tưới tiêu dài hàng chục km, việc đo địa hình chính xác theo từng đoạn cũng giúp tránh tình trạng dốc ngược, chênh áp không đều hoặc thi công sai thiết kế.
Phân tích lưu vực, hướng dòng chảy, khu vực ngập úng để thiết kế tiêu – thoát nước hiệu quả
Khảo sát địa hình giúp mô phỏng được địa hình tự nhiên và dòng chảy bề mặt. Từ đó có thể tính toán được vùng tích nước, khu vực dễ ngập úng và hướng thoát nước tự nhiên. Đây là thông tin đầu vào quan trọng để thiết kế hệ thống tiêu úng, kênh xả lũ, cống tràn… tránh gây ngập cục bộ hoặc ảnh hưởng tiêu cực đến vùng hạ du trong mùa mưa.
Bên cạnh đó, việc xác định ranh giới lưu vực còn là cơ sở để tính toán dung tích hồ chứa và thiết kế đập dâng phù hợp với nhu cầu tưới tiêu, cấp nước sinh hoạt hoặc điều tiết lũ.
Tối ưu hóa khối lượng đào đắp và kiểm soát sai số trong thi công
Trong quá trình thiết kế, dữ liệu địa hình là yếu tố then chốt để tính toán chính xác khối lượng đào đất, đắp đất, khoan nổ, xây tường chắn, tạo mặt bằng… Việc khảo sát địa hình bằng các thiết bị hiện đại như GNSS RTK, flycam đo vẽ, máy toàn đạc điện tử giúp lập bản đồ 3D chính xác, từ đó hạn chế lãng phí vật liệu và nhân công trong quá trình thi công.
Ngoài ra, khi công trình đi vào thi công, dữ liệu khảo sát ban đầu còn được dùng để định vị tim cọc, xác định ranh giới mặt bằng thi công, kiểm tra độ dốc mái kênh, cao trình lòng hồ… nhằm đảm bảo công trình được thi công đúng thiết kế, đúng chuẩn kỹ thuật.
Khi khảo sát phục vụ công trình thủy lợi như đập tràn, trạm bơm hay tuyến tiêu nước, các tiêu chuẩn kỹ thuật yêu cầu dữ liệu phải có độ tin cậy cao, sai số thấp và đồng bộ với hệ tọa độ quốc gia. Máy GNSS RTK Satlab SL7 đáp ứng đầy đủ yêu cầu đó với công nghệ đo RTK đa tần mạnh mẽ, khả năng kết nối trạm CORS nhanh chóng và pin bền bỉ cho khảo sát ngoài trời suốt ngày dài.
>>>Xem thêm: Thay đổi địa giới hành chính là gì? Tìm hiểu thông tin chi tiết
Quy trình khảo sát địa hình công trình thủy lợi chuẩn
Một quy trình khảo sát địa hình công trình thủy lợi theo đúng tiêu chuẩn sẽ bao gồm:
- Khảo sát sơ bộ: Nghiên cứu địa hình tự nhiên, phân tích bản đồ vệ tinh, ảnh địa không gian.
- Thiết lập hệ thống điểm khống chế: Dùng GNSS RTK hoặc đo toàn đạc để xác lập lưới tọa độ, cao độ quốc gia.
- Đo chi tiết: Thu thập điểm đặc trưng, mặt cắt địa hình, đo lòng suối, rìa bờ, tuyến kênh hoặc vị trí đập.
- Lập bản đồ: Biên tập bản đồ địa hình tỷ lệ 1/500 – 1/2000 tùy theo quy mô công trình.
- Báo cáo khảo sát: Trình bày đầy đủ dữ liệu đo đạc, bản đồ và nhận xét địa hình phục vụ thiết kế kỹ thuật.
>>>Xem thêm: Bản đồ quy hoạch sử dụng đất – Định nghĩa, quy định và tầm quan trọng
Ứng dụng thực tế và yêu cầu kỹ thuật
Trong thiết kế công trình thủy lợi, việc tuân thủ đúng tiêu chuẩn khảo sát địa hình giúp:
- Xác định chính xác vị trí đập, bờ kênh, hồ điều hòa để tránh tràn nước, sạt lở hoặc ngập úng ngoài ý muốn.
- Tối ưu hóa chi phí xây dựng bằng cách giảm khối lượng đào đắp không cần thiết.
- Đảm bảo dòng chảy ổn định, tránh thất thoát nước trong hệ thống tưới tiêu.
- Thuận lợi trong việc cấp phép, phê duyệt dự án theo đúng quy chuẩn của Bộ NN&PTNT.
Tiêu chuẩn khảo sát địa hình công trình thủy lợi là nền tảng quan trọng giúp nâng cao độ chính xác thiết kế, thi công an toàn và quản lý hiệu quả công trình. Trong bối cảnh thiên tai ngày càng phức tạp và nhu cầu sử dụng nước gia tăng, việc tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn này là yếu tố sống còn cho bất kỳ dự án thủy lợi nào.
Nếu bạn đang có nhu cầu khảo sát địa hình phục vụ thiết kế đập, kênh, hồ chứa hay kiểm tra hiện trạng công trình thủy lợi – hãy lựa chọn đơn vị uy tín và thiết bị hiện đại để đảm bảo chất lượng và tiến độ công trình.
